Kök ve Ek Konu Anlatımı

Konu: Kök ve Ek (Lise 1 Türkçe)

Konu Anlatımı:

Kök, bir kelimenin anlamını taşıyan ve üzerinde herhangi bir ek bulunmayan en temel halidir. Ek, kelimenin köküne eklenerek onun anlamını, türünü veya işlevini değiştiren eklemelerdir. Türkçede kelimeler genellikle kök ve eklerden oluşur. Ekler, genellikle dil bilgisi işlevine göre farklı türlerde kullanılır: ekler, fiil ekleri, isim ekleri, zamir ekleri vb. Kök ve eklerin doğru şekilde kullanılması, kelimenin anlamını ve doğru kullanımını sağlar.

1. Kök:

Kök, kelimenin anlamını taşıyan en basit şeklidir. Türkçede kelimenin anlamını belirleyen temel öğe köktür. Kökler tek başlarına bir anlam taşır ve başka bir öğe eklenmeden kullanılamaz.

Örnek:

Ev (Ev kök kelimesidir.)

Koş (Koş kök kelimesidir.)

2. Ek:

Ek, bir kelimenin sonuna eklenen ve kelimenin anlamını, türünü ya da kullanımını değiştiren ögedir. Ekler, Türkçede genellikle köklerden sonra gelir. Türkçede ekler, iki ana grupta incelenir:

İsim Ekleri: İsim köklerine eklenerek onları yeni anlamlarla kullanmamızı sağlar.
Örnek:

Ev → Evler (Çoğul eki eklenmiş, ev sayısı birden fazla olmuştur.)

Öğrenci → Öğrencilik (İsim köküne ek eklenerek, bir durum ya da meslek anlamı katılmıştır.)

Fiil Ekleri: Fiil köklerine eklenerek fiilin zamanını, kipini ya da kişisini belirler.
Örnek:

Koş → Koştu (Geçmiş zaman eki eklenmiştir.)

Yaz → Yazacak (Gelecek zaman eki eklenmiştir.)

3. Ek Türleri:

Türkçede ekler genellikle iki türde bulunur:

Çekim Ekleri: Kelimenin türünü değiştirmeyen, ancak işlevini belirleyen eklerdir.

Örnek: Ev-ler (Çoğul eki)

Yapım Ekleri: Kelimenin anlamını değiştiren ve yeni bir kelime türeten eklerdir.

Örnek: Öğrenci (Öğretmen → Öğrencilik)

Örnek Cümleler:

Ev → Bu kelimenin kökü ev olup anlamı “yaşanılan yer”dir.

Koşarak → Koş köküne -arak eki eklenmiş ve yeni bir anlam kazanmıştır: “koşarak gitmek” (bir fiil durumu)

Mini Test:

Aşağıdaki kelimelerden hangisi bir kök kelimedir?
A) Yazacağım
B) Evler
C) Koşarak
D) Ev

“Ev” kelimesine hangi ek eklenmişse anlam değişikliği yaşanmaz?
A) -de
B) -ler
C) -lik
D) -den

“Koştu” kelimesindeki ek hangi türde bir ektir?
A) Yapım eki
B) Çekim eki
C) İsim eki
D) Fiil eki

“Öğrencilik” kelimesindeki ek hangisidir?
A) Çoğul eki
B) Yapım eki
C) Zarf eki
D) Fiil eki

“Koşarak” kelimesindeki ek hangi türde bir ektir?
A) Fiil kökü
B) Yapım eki
C) Çekim eki
D) Bağlama eki

Cevap Anahtarı:

D

B

B

B

C