İsim ve Fiil Çekimleri Konu Anlatımı

Konu: İsim ve Fiil Çekimleri (Lise 1 Türkçe)

Konu Anlatımı:

İsim ve fiil çekimleri, Türkçede isim ve fiil köklerine eklerin eklenmesiyle yapılan dilbilgisel değişikliklerdir. Bu çekimler, kelimenin anlamını, zamanını, kipini veya türünü değiştirir. İsimler ve fiiller, farklı ekler alarak dilde çeşitli işlevlere sahip hale gelir.

1. İsim Çekimleri:

İsimler, cümlede farklı görevlerde kullanılabilir. İsim çekimleri, isimlerin bu görevlerini yerine getirebilmesi için ek aldıkları durumlardır. İsim çekimleri şunlardır:

Hâl Ekleri: İsimlere çeşitli hâller eklenerek onların cümledeki işlevi belirlenir.

Yalın Hâl (sade): Kelime ek almaz.

Örnek: Ev

Belirtme Hâli: “-i” ekini alır, belirli bir nesneye işaret eder.

Örnek: Evi gördüm.

Yönelme Hâli: “-e” veya “-a” ekini alır, yöneldiği yeri belirtir.

Örnek: Okula gidiyorum.

Bulunma Hâli: “-de” veya “-da” ekini alır, bir yerde bulunmayı ifade eder.

Örnek: Evdeyim.

Ayrılma Hâli: “-den” veya “-dan” ekini alır, bir yerden ayrılmayı ifade eder.

Örnek: Okuldan geldim.

2. Fiil Çekimleri:

Fiiller, cümlede bir eylemi, durumu veya oluşu ifade eder. Fiil çekimleri, fiillerin zamanını, kipini, şahsını ve olumsuzluk durumunu belirler.

Zaman Çekimleri: Fiiller, farklı zamanlarda yapılmış eylemleri göstermek için çekimlenir.

Geniş Zaman: Fiil köküne “-r”, “-ar” veya “-er” ekleri getirilir.

Örnek: Okurum, giderim.

Geçmiş Zaman: Fiil köküne “-di”, “-dü” ekleri getirilir.

Örnek: Gittim, yazdı.

Gelecek Zaman: Fiil köküne “-ecek”, “-acak” ekleri getirilir.

Örnek: Gidilecek, yazılacak.

Kip Çekimleri: Fiiller, bir işin yapılma biçimini gösterir.

Emir Kipi: Fiil köküne “-e”, “-a” ekleri getirilir.

Örnek: Git, yaz.

Şart Kipi: Fiil köküne “-se”, “-sa” ekleri getirilir.

Örnek: Giderse, yazarsa.

Olumsuz Çekim: Fiil köküne “-me” veya “-ma” ekleri getirilir.

Örnek: Gitme, yazma.

Örnek Cümleler:

İsim Çekimi: “Okula gitmek için hazırlanıyorum.” (Yönelme hâli: Okula)

Fiil Çekimi: “Yazmayı seviyorum.” (Geniş zaman: Seviyorum)

Mini Test:

“Evdeyim” cümlesinde hangi isim çekimi kullanılmıştır?
A) Yalın hâl
B) Belirtme hâli
C) Bulunma hâli
D) Ayrılma hâli

“Giderim” cümlesinde hangi fiil çekimi kullanılmıştır?
A) Geçmiş zaman
B) Gelecek zaman
C) Geniş zaman
D) Emir kipi

“Okula gidiyorum” cümlesindeki hangi isim çekimi kullanılmıştır?
A) Yalın hâl
B) Yönelme hâli
C) Belirtme hâli
D) Bulunma hâli

“Yazmayın” cümlesinde hangi fiil çekimi kullanılmıştır?
A) Emir kipi
B) Olumsuz çekim
C) Geçmiş zaman
D) Gelecek zaman

“Kitapları okudum” cümlesinde hangi isim çekimi kullanılmıştır?
A) Yalın hâl
B) Belirtme hâli
C) Yönelme hâli
D) Bulunma hâli

Cevap Anahtarı:

C

C

B

B

B