Ses Bilgisi Konu Anlatımı

Konu: Ses Bilgisi (Lise 1 Türkçe)

Konu Anlatımı:

Ses bilgisi, Türkçedeki harflerin ve seslerin özelliklerini, değişimlerini ve kurallarını inceler. Ses bilgisi; ses olayları, ünlüler ve ünsüzlerle ilgili kuralları kapsar.

Türkçede Sesler:

Ünlü (Vokal) Sesler: A, E, I, İ, O, Ö, U, Ü harfleriyle gösterilir. Ağızdan hiçbir engele çarpmadan çıkan seslerdir.

Kalın ünlüler: A, I, O, U

İnce ünlüler: E, İ, Ö, Ü

Düz ünlüler: A, E, I, İ

Yuvarlak ünlüler: O, Ö, U, Ü

Geniş ünlüler: A, E, O, Ö

Dar ünlüler: I, İ, U, Ü

Ünsüz (Konsonant) Sesler: Diğer harflerle gösterilen seslerdir. Çıkarken ağızda bir engele çarpar.

Sert ünsüzler: F, S, T, K, Ç, Ş, H, P

Yumuşak ünsüzler: B, C, D, G, Ğ, J, L, M, N, R, V, Y, Z

Temel Ses Olayları:

Ünlü Düşmesi: İki heceli bazı sözcükler ünlüyle başlayan ek aldığında, ikinci hecedeki dar ünlü düşer.
Örnek: burun → burnu

Ünsüz Yumuşaması: Sert ünsüzle biten sözcüğe ünlüyle başlayan ek gelince son ses yumuşar.
Örnek: kitap → kitabı

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi): Sert ünsüzle biten sözcüğe sert ünsüzle başlayan ek gelince, ekin başı sertleşir.
Örnek: kitapçı → kitapçık

Ünlü Türemesi: Bazı sözcükler ek aldığında araya ünlü girer.
Örnek: af → affetmek

Ünsüz Türemesi: Sözcüğe getirilen ekle birlikte bir ünsüz ortaya çıkar.
Örnek: his → hissetmek

Örnek Cümle:

Çocuk kitabı çok güzeldi. (Ünsüz yumuşaması: kitap → kitabı)

Mini Test:

Aşağıdakilerden hangisinde ünlü düşmesi vardır?
A) evler
B) ağızdan
C) oğlun
D) burunu

“Kalem” sözcüğüne “-i” eki getirildiğinde nasıl bir ses olayı gerçekleşir?
A) Ünlü düşmesi
B) Ünsüz yumuşaması
C) Ünsüz türemesi
D) Ünlü türemesi

Aşağıdakilerden hangisi ünsüz benzeşmesi örneğidir?
A) kitapçık
B) gözlük
C) evcil
D) çiçekçi

“Hissetmek” sözcüğünde hangi ses olayı görülür?
A) Ünlü düşmesi
B) Ünsüz benzeşmesi
C) Ünsüz türemesi
D) Ünsüz yumuşaması

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi ünlü ile bitmiştir?
A) çocuk
B) masa
C) kitap
D) kalp

Cevap Anahtarı:

D

B

A

C

B